در زمان حکومت رضا شاه ملعون، پدربزرگِ وی جلسات قرائت قرآن را در خانه‌های مردم کاشان تشکیل می‌داد و پس از او پدرش، برگزاری این جلسات را در مساجد و تکایا ادامه داد و لذا خانوادهٔ آنان به «قرائتی» مشهور شد.
محسن قرائتی در چهارده سالگی وارد حوزه علمیهٔ کاشان شد و در جلسات تفسیر قرآن آیت‌الله شیخ علی نجفی شرکت کرد. پس از اتمام دروس سطح و آغاز درس خارجِ حوزه علمیه قم، در تألیف تفسیر نمونه که زیر نظر آیت‌الله مکارم شیرازی منتشر می‌شد، مشارکت داشت تا آن‌که این تفسیر در 27 جلد به اتمام رسید. حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی (دامة توفیقاته) با سبکی ابتکاری در ارائه مطالب، پای تخته سیاه رفته و معارف دینی را با زبانی ساده و روان بیان می‌کرد؛ لذا پس از پیروزی انقلاب اسلامی به پیشنهاد معلم شهید مرتضی مطهری و موافقت رهبر کبیر انقلاب، سید روح الله خمینی، برای اجرای برنامه درس‌هایی از قرآن، به تلویزیون آمد که این برنامه از سال 1358 تا کنون ادامه دارد. وی یک دوره اصول عقاید اسلامی و فروع دین را در قالب کتب ساده و روان به نگارش درآورد و آن‌گاه تفسیر کامل قرآن کریم را در 10 جلد تحت عنوان تفسیر نور منتشر کرد که همزمان با انتشار چهارمین مجلد آن در سال 76، به عنوان کتاب سال کشور شناخته شد. از دیگر آثار این مؤلف و معلم ارزشمند می‌توان به نمونه های زیر اشاره کرد:
