سلام و روز سرد زمستانی‌تان بخیر. در این روزهای سرد یکی از لذت بخش ترین نوشیدنی ها چایی داغ است. آن هم از نوع ایرانی و ترجیحا آتشی‌اش! مصاحبه‌ای با دکتر نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مطالعه کردم که نکات جالبی داشت. سعی میکنم به صورت گزیده خدمتتان ارائه دهم. نتیجه ی این گفتگو یک کلام است :" این تصور نادرست است که صرف استفاده از خرما، توت یا کشمش به جای قند، یا عسل به جای شکر، در مصرف این مواد زیاده روی کرد، یک حبه قند مفیدتر از مقدار بیش از 1 خرما و چندین توت و کشمش است."
1. کارشناسان صنعت قند اعلام کرده‌اند سرانه مصرف شکر برای هر ایرانی 30 کیلوگرم است در حالی که این میزان در جهان 5/13 کیلوگرم و بدون احتساب چین 8 کیلوگرم است.یعنی هر ایرانی 3 برابر میانگین دنیا شکر مصرف می‌کند.(البته این آمار تا سال 1391 است.)
2. مهم‌ترین بخش مصرف قند و شکر در کشور ما مربوط به مصرف چای است. چای در کشور ما نوشیدنی بسیار رایجی است که در کنار آن قند یا شکر خورده می‌شود. البته مقدار مصرف قند به چند عامل بستگی دارد؛ یکی از این عوامل مقدار و حجم مصرف چای است؛ کسانی که دفعات بیشتری چای می‌نوشند یا چای را در لیوان و در حجم زیادی می‌خورند، طبیعتاً قند بیشتری هم مصرف می‌کنند. عامل دیگر، خوردن چای داغ است. هر چه چای داغ‌تر باشد، قند سریع‌تر در دهان حل می‌شود بنابراین ممکن است فرد با یک فنجان چای کوچک اما داغ 5-4 حبه قند بخورد.
3. برخی افراد می‌گویند ما به جای این قندها، قند طبیعی مصرف می‌کنیم. مثلاً با چایمان توت خشک، خرما، کشمش و موادی از این قبیل می‌خوریم تا قند خونمان بالا نرود و بعد هم می‌بینیم که با یک فنجان چای 20 عدد توت خشک یا میوه‌های مشابه می‌خورند. قندی که در میوه‌هایی مانند کشمش، توت خشک، خرما و...وجود دارد، قند آزاد است. یعنی به راحتی جذب بدن می‌شود و میزان کالری آن مانند سایر قندهاست یعنی به ازای هر یک گرم، مصرف آن‌ها 4 کیلوکالری انرژی به بدن می‌رسد و مصرف زیاد این خوراکی‌ها مانند مصرف زیاد قندهای معمولی عوارضی دارد.
4. هر یک حبه قند حدود 3 گرم وزن دارد. با این فرض که هر یک گرم قند 4 کیلوکالری انرژی تولید کند، انرژی دریافتی بدن با خوردن یک حبه قند معمولی 12 کیلوکالری است. در حالی که بیشتر افرادی که چایشان را با تعدادی خرما، کشمش، توت خشک و...می‌خورند، حدود 60-50 کیلوکالری انرژی دریافت می‌کنند. بعضی‌ها هم عادت دارند چایشان را با بیسکویت‌های سبوس‌دار یا کیک، شکلات و...بخورند. کالری این مواد آن قدر بالاست که به هیچ‌وجه قابل مقایسه با انرژی دریافتی از قند نیست. به هر حال بیسکویت‌ها حتی از نوع سبوس‌دارشان هم با آرد و روغن تهیه شده‌اند و کالری‌شان بسیار بیشتر از یک حبه قند است.
5. افرادی که چای زیاد می‌خورند و دوست دارند چایشان را با قند بخورند، ابتدا کمی صبر کنند چایشان کمی خنک شود. بعد آن را فقط با یک حبه قند بنوشند. حتی اگر قند پس از اتمام چای در دهانشان باقیمانده بود، آن را خارج کنند و لزومی ندارد که حتماً آن را قورت بدهند. انجام این کار خیلی بهتر از آن است که فرد چایش را با مقدار زیادی توت خشک، کشمش، خرما و سایر میوه‌های خشک بخورد. درست است که این مواد فواید زیادی دارند، اما به هر حال قند آزادشان به راحتی جذب بدن می‌شود و فرقی با قندهای معمولی ندارد.
6. عسل هم قند آزاد دارد بنابراین قندش فرقی با قند میوه‌ها ندارد. آنچه در خوردن یک ماده غذایی اهمیت دارد، مقدار مصرف آن است. عسل طبیعی خوب و باکیفیت، فواید زیادی دارد اما همین عسل می‌تواند باعث پوسیدگی دندان شود یا کالری اضافه وارد بدن کند.
7. در علم تغذیه هیچ ماده‌ای بد واقعی یا خوب واقعی نیست. مهم این است که چه کسی، چه مقداری و چه زمانی ماده‌ای را مصرف کند. خیلی‌ها عسل را در چایشان می‌ریزند تا هم چای شیرین شود و هم از خواص عسل استفاده کنند. این کار تا حدی اشتباه است زیرا عسل حاوی آنزیم‌ها و مولکول‌های حیاتی‌ای است که جنسشان از پپتید است. پپتیدها با حرارت تخریب می‌شوند و کارکردشان را از دست می‌دهند.
8. خرمای خشک یا رطب؟
تفاوت زیادی میان ویژگی ها و مواد مغذی موجود در خرمای تازه و خرمای خشک وجود ندارد. تنها اینکه خرمای خشک از لحاظ کالری متراکم است، زیرا آب خود را از دست داده و قند موجود در آن متراکم شده است، بنابراین درصد کالری آن بیشتر است. درحالی که خرمای تازه یا رطب آب بیشتری دارد و درصد کالری آن نسبت به وزنش کمتر است.
نکته: این مصاحبه توسط گروه تغذیه ی تبیان انجام شده بود که امیدواریم مطالب برگرفته از آن، مفید واقع شود.
در پناه خدا
