همان گونه که در بخش قبلی بیان شد، اصول عبارت است از قواعد و دستورالعملهای کلی مبتنی
بر تعالیم دینی، پژوهشهای روانشناسی و نظریات دانشمندان تعلیم و تربیت، که
به منزله راهنمای عمل، در آموزش مفاهیم دینی به کودکان مورد استفاده
قرار میگیرند. بنابراین، در ادامه، به بررسی این اصول میپردازیم. البته پیش از پرداختن به این اصول باید از طولانی شدن مطلب، پیشاپیش عذرخواهی کنم. ناگزیر برای حفظ یکپارچگی متن، مطلب کمی طولانی شده است.
اصل سهولت
منظور از اصل سهولت این است که در آموزش مفاهیم دینی به کودکان، باید
توان شناختی، عاطفی و انگیزشی کودکان را در نظر گرفت و از زیاده روی، خشونت و
سختگیری در روند آموزشی پرهیز نمود؛ زیرا هدف از آموزش مفاهیم دینی،
برانگیختن شوق و رغبت کودکان به یادگیری آموزههای دینی است و نه صرفا
انتقال آگاهیهای دینی.
از این رو، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله همواره این سخن را تکرار نموده اند
که «آموزش دهید و آسان بگیرید و سختگیر ی نکنید»چرا که «خداوند مرا سختگیر و سرسخت مبعوث نفرمود، بلکه مرا آموزگاری آسان
گیر مبعوث نموده است.» شهید مطهری نیز نقل میکند: «پیامبر صلی الله علیه و آله آن
گاه که معاذ بن جبل را برای تبلیغ دین به یمن فرستاد، به او
چنین فرمود: میروی برای تبلیغ اسلام، اساس کارت تبشیر و مژده و ترغیب
باشد، کاری بکن که مردم مزایای اسلام را درک بکنند و از روی میل و رغبت به اسلام
گرایش پیدا کنند.
نکته ای که پیغمبر اشاره کرد این بود که کاری نکن که مردم را از اسلام فرار بدهی و
متنفر بکنی. مطالب را طوری تقریر نکن که عکسالعمل روحی مردم فرار از اسلام باشد.
حال با توجه به اصل آسانگیری در آموزشهای اسلامی، رعایت این اصل در آموزش
مفاهیم دینی به کودکان از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا بنابر آنچه
در بررسی ویژگیهای کودکان بیان شد، مفاهیم دینی اموری هستند که با
فطرت کودک سازگارند و نیازی به تحمیل و سختگیر ی ندارند، سختگیر ی
زمانی است که آموزههایی خلاف خواست فطری کودک به گونه
ای برای او ترسیم و تکرار شود که آن را بدون فکر و اندیشه بپذیرد. علاوه
بر این، مفاهیم و آموزههای دینی سهل و آسان، زمینههای درونی و انگیزشی لازم
را برای کودک فراهم نموده، او را به یادگیری مفاهیم و
حقایق دینی علاقه مند میسازد.
چنان که خشونت و سختگیر ی در امر آموزش مفاهیم دینی، کودک را نسبت
به اصل دین و تعالیم حیات بخش آن بدبین نموده، آثار و پی آمدهای ناگواری
در روحیه لطیف او باقی خواهد گذاشت. بنابراین، رعایت این اصل در آموزش
مفاهیم دینی کودک چنان مهم است که ائمه معصومین علیهم السلام در
سخنان نورانی خویش والدین را بدان سفارش نموده اند. بنابر مضمون روایتی از
امام صادق علیه السلام به نقل از رسول مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله ،
«والدین کاری را که انجام آن برای کودک آسان و ساده است
بپذیرند و آنچه را که انجامش بر وی سنگین و غیر قابل تحمّل است از او انتظار
نداشته باشند.»